در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمیکند؟
قرص اورژانسی یکی از رایج‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری ناخواسته پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده است. اگرچه این قرص‌ها در بسیاری از موارد مؤثر هستند، اما شرایطی نیز وجود دارد که ممکن است اثرگذاری آن‌ها کاهش یابد یا حتی به‌طور کامل از بین برود. آگاهی از این شرایط می‌تواند به جلوگیری از بروز بارداری ناخواسته کمک کند و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری را برای مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.
تأخیر در مصرف قرص اورژانسی
یکی از مهم‌ترین دلایل شکست قرص اورژانسی، تأخیر در مصرف آن است. این قرص‌ها، به‌ویژه انواع حاوی لوونورژسترول، باید حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از رابطه محافظت‌نشده مصرف شوند. هرچه فاصله زمانی مصرف بیشتر باشد، احتمال عدم اثربخشی افزایش می‌یابد. برای قرص‌هایی مانند اولیپریستال استات، زمان مصرف تا ۱۲۰ ساعت (۵ روز) مجاز است، اما باز هم هرچه زودتر مصرف شود، تأثیر بیشتری خواهد داشت.
استفاده نادرست از دارو
برخی افراد ممکن است بدون آگاهی کامل از نحوه مصرف قرص اورژانسی، آن را به‌طور اشتباه مصرف کنند. مصرف دوز ناکافی، فراموشی مصرف دوز دوم (در صورت دو دوزی بودن)، یا مصرف با فاصله ناصحیح می‌تواند باعث کاهش اثربخشی شود. در صورت استفراغ ظرف دو ساعت پس از مصرف، بدن ممکن است دارو را جذب نکند و مصرف مجدد ضروری است.
مصرف همزمان با برخی داروها
برخی داروها می‌توانند با متابولیسم قرص اورژانسی تداخل داشته باشند و اثربخشی آن را کاهش دهند. از جمله:
-
داروهای ضد صرع مانند کاربامازپین و فنی‌توئین
-
داروهای ضد سل مانند ریفامپیسین
-
داروهای ضد قارچ خاص
-
داروهای ضد ویروسی خاص (برای HIV)
-
داروهای گیاهی مانند عصاره گیاه علف چای (سنت جونز ورت)
در صورت مصرف این داروها، باید با پزشک مشورت شود تا راهکار مناسب‌تری اتخاذ شود.
شروع تخمک‌گذاری قبل از مصرف
قرص اورژانسی به‌طور عمده با مهار تخمک‌گذاری عمل میکند. اگر تخمک‌گذاری قبل از مصرف قرص رخ داده باشد، قرص دیگر توانایی جلوگیری از باروری را نخواهد داشت. به همین دلیل زمان چرخه قاعدگی در زمان مصرف قرص نیز بسیار اهمیت دارد. در نزدیکی روزهای تخمک‌گذاری، احتمال عدم موفقیت بیشتر میشود.
وزن یا شاخص توده بدنی بالا
مطالعات نشان داده‌اند که زنان با شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۳۰ ممکن است پاسخ کمتری به قرص‌های اورژانسی حاوی لوونورژسترول داشته باشند. در این موارد، استفاده از قرص‌هایی مانند اولیپریستال یا روش‌هایی مانند IUD ممکن است انتخاب بهتری باشد.
داشتن چند رابطه جنسی بدون محافظت
اگر بعد از مصرف قرص اورژانسی، فرد مجدداً رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته باشد، اثر دارو فقط مربوط به رابطه اول است و از رابطه دوم به بعد محافظتی ایجاد نمیکند. بنابراین قرص اورژانسی نباید به‌عنوان راه‌حل دائمی یا جایگزین روش‌های پیشگیری دائمی استفاده شود.
بارداری از قبل
اگر پیش از مصرف قرص اورژانسی، لقاح و لانه‌گزینی در رحم صورت گرفته باشد، قرص نمی‌تواند از ادامه بارداری جلوگیری کند. قرص اورژانسی خاصیت سقط جنین ندارد و فقط پیش از وقوع بارداری عمل میکند.
استفاده مکرر در یک چرخه قاعدگی
استفاده مکرر از قرص اورژانسی در یک دوره قاعدگی می‌تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد و تعادل هورمونی بدن را به هم بزند. این موضوع باعث میشود که بدن به دارو پاسخ کمتری نشان دهد. همچنین استفاده بیش از حد می‌تواند نظم چرخه قاعدگی را مختل کند و تشخیص بارداری را دشوارتر نماید.
استفاده از قرص منقضی شده
یکی دیگر از عوامل مهمی که کمتر به آن توجه میشود، تاریخ انقضای دارو است. مصرف قرص‌های اورژانسی که از تاریخ مصرف آن‌ها گذشته باشد، می‌تواند موجب بی‌اثری کامل دارو شود.
نتیجه‌گیری
با وجود این‌که قرص اورژانسی یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از بارداری در شرایط اضطراری است، اما در برخی موارد ممکن است بی‌اثر باشد. مهم‌ترین دلایل این مسئله شامل تأخیر در مصرف، مصرف نادرست، تداخل با داروهای دیگر، تخمک‌گذاری پیش از مصرف، اضافه‌وزن، استفاده مکرر در یک سیکل قاعدگی، و استفاده از قرص منقضی شده است.
برای اطمینان از عملکرد مؤثر قرص اورژانسی، باید آن را مطابق دستور مصرف کنید و در صورت داشتن شرایط خاص مانند مصرف داروهای دیگر یا وزن بالا، حتماً با پزشک مشورت نمایید. استفاده آگاهانه و محدود از این قرص، در کنار بهره‌گیری از روش‌های دائمی‌تر پیشگیری، بهترین راهکار برای جلوگیری از بارداری ناخواسته است.