در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمیکند
قرص اورژانسی یکی از روش‌های مهم پیشگیری از بارداری در مواقع اضطراری است که می‌تواند از بارداری ناخواسته جلوگیری کند، اما برخلاف تصور عمومی، این قرص‌ها همیشه ۱۰۰ درصد مؤثر نیستند. عوامل مختلفی می‌توانند باعث کاهش اثر قرص اورژانسی شوند. در این مقاله به صورت کامل به بررسی شرایطی می‌پردازیم که در آن‌ها قرص اورژانسی ممکن است اثر نکند.
تأخیر در مصرف قرص اورژانسی
زمان مصرف، مهم‌ترین عامل در اثربخشی قرص اورژانسی است. این دارو باید در کمترین زمان ممکن بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده مصرف شود. اثربخشی آن به ترتیب زیر کاهش می‌یابد:
-
تا ۱۲ ساعت: بالای ۹۵٪
-
۱۲ تا ۲۴ ساعت: حدود ۸۵٪
-
۲۴ تا ۴۸ ساعت: حدود ۷۵٪
-
۴۸ تا ۷۲ ساعت: کمتر از ۶۰٪
-
پس از ۷۲ ساعت: اثرگذاری بسیار کم یا بی‌تأثیر
بنابراین، هرچه مصرف قرص به تأخیر بیفتد، احتمال بارداری افزایش می‌یابد.
مصرف نادرست دارو
برخی افراد در دوز مصرف، زمان دقیق یا شرایط خاص مصرف دچار اشتباه می‌شوند. مثلاً:
-
مصرف نیمی از دوز توصیه‌شده
-
فراموشی دوز دوم در برخی قرص‌های دوز ۰.۷۵ میلی‌گرمی که باید دو بار مصرف شوند
-
استفراغ تا ۳ ساعت بعد از مصرف قرص بدون جایگزینی آن
این موارد باعث می‌شوند که دارو به درستی جذب نشود و عملکرد مؤثری نداشته باشد.
تداخل دارویی
برخی داروها می‌توانند باعث کاهش اثر قرص اورژانسی شوند. داروهای زیر از جمله مهم‌ترین تداخل‌ها هستند:
-
داروهای ضدتشنج (فنوباربیتال، کاربامازپین)
-
برخی داروهای ضد HIV مانند نئویرپین
-
داروهای ضدقارچ مانند گریزئوفولوین
-
داروهای گیاهی مانند عصاره خار مریم (سن‌جان یا سنت‌جان ورت)
در صورت مصرف این داروها، باید از روش‌های جایگزین مثل IUD اورژانسی استفاده کرد.
وزن یا شاخص توده بدنی بالا
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که در زنانی با شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۳۰ یا وزن بیش از ۷۵ کیلوگرم، اثر قرص اورژانسی مخصوصاً لوونورژسترول کاهش می‌یابد. در این موارد استفاده از قرص‌هایی با ماده مؤثر قوی‌تر مانند اولی‌پریستال (اولاپریستال استات) یا آی‌یودی مسی توصیه میشود.
وقوع تخمک‌گذاری قبل از مصرف قرص
اگر تخمک‌گذاری پیش از مصرف قرص اورژانسی اتفاق افتاده باشد، قرص دیگر توانایی جلوگیری از بارداری را ندارد، چون یکی از مکانیسم‌های اصلی آن جلوگیری از آزاد شدن تخمک است. در این شرایط، اگر اسپرم با تخمک ترکیب شده باشد، احتمال بارداری بالا می‌رود.
استفاده چندباره از قرص در یک دوره قاعدگی
مصرف مکرر قرص اورژانسی در یک دوره قاعدگی می‌تواند نظم هورمونی بدن را به هم بزند و اثربخشی دارو را کاهش دهد. این دارو نباید به عنوان روشی منظم برای جلوگیری از بارداری استفاده شود.
اختلالات گوارشی یا جذب
افرادی که مشکلاتی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری‌های گوارشی مزمن یا جراحی‌های گوارشی دارند، ممکن است دارو را به خوبی جذب نکنند. در این صورت، قرص اثر مطلوبی نخواهد داشت.
استفاده پس از لانه‌گزینی تخمک
قرص اورژانسی تأثیری بر تخمک بارور شده‌ای که در دیواره رحم لانه‌گزینی کرده ندارد. اگر این اتفاق افتاده باشد، حتی مصرف سریع قرص نیز مانع بارداری نخواهد شد.
مصرف قرص‌های تاریخ گذشته یا نگهداری اشتباه
تاریخ انقضا و شرایط نگهداری دارو نیز در اثربخشی آن نقش دارند. قرص‌هایی که:
-
از تاریخ انقضای آن‌ها گذشته
-
در دمای بالا یا رطوبت نگهداری شده‌اند
ممکن است قدرت دارویی خود را از دست داده باشند.
شرایط پزشکی خاص
برخی شرایط نادر مانند اختلالات آنزیمی ژنتیکی یا بیماری‌های کبدی ممکن است در متابولیسم دارو اختلال ایجاد کنند و باعث کاهش اثر قرص شوند. در چنین مواردی توصیه میشود فرد با پزشک مشورت کند و از روش‌های جایگزین بهره گیرد.
نتیجه‌گیری
قرص اورژانسی ابزار مهمی برای جلوگیری از بارداری ناخواسته است، اما شرایط زیادی می‌توانند اثر آن را کاهش دهند. برای حداکثر اثربخشی، باید آن را در اسرع وقت، به درستی و بدون تداخل مصرف کرد. همچنین در مواردی مانند وزن بالا، مصرف داروهای خاص یا بروز تخمک‌گذاری، استفاده از روش‌های جایگزین مثل آی‌یودی اورژانسی پیشنهاد میشود.
در صورت نگرانی از بارداری علی‌رغم مصرف قرص، انجام تست بارداری ۲ تا ۳ هفته پس از رابطه توصیه میشود.