پلاکت خون در بارداری باید چند باشد
در دوران بارداری، تغییرات گسترده‌ای در بدن زن رخ می‌دهد که برخی از آن‌ها طبیعی و برخی دیگر نیازمند پیگیری و نظارت پزشکی هستند. یکی از شاخص‌های مهم در بررسی سلامت مادر در دوران بارداری، سطح پلاکت خون است. دانستن اینکه پلاکت خون در بارداری باید چند باشد، چه زمانی نگران‌کننده است و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد، برای حفظ سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارد.
پلاکت خون چیست و چه نقشی دارد؟
پلاکت‌ها (Platelets) سلول‌های کوچکی هستند که در مغز استخوان تولید شده و نقش اصلی آن‌ها در فرآیند لخته شدن خون است. زمانی که بریدگی یا خونریزی اتفاق می‌افتد، پلاکت‌ها به محل آسیب‌دیده جذب می‌شوند و با کمک سایر عوامل لخته‌کننده، مانع از خونریزی بیشتر می‌شوند.
سطح نرمال پلاکت خون چقدر است؟
در افراد سالم، سطح نرمال پلاکت خون بین ۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ عدد در هر میکرولیتر خون است. اگر میزان پلاکت کمتر از ۱۵۰,۰۰۰ شود، اصطلاحاً به آن ترومبوسیتوپنی گفته می‌شود.
کاهش پلاکت خون در بارداری
در بارداری، برخی تغییرات فیزیولوژیک ممکن است باعث کاهش خفیف پلاکت خون شود. این وضعیت در بیشتر موارد طبیعی است و نیاز به درمان ندارد. اصطلاح پزشکی برای این حالت، ترومبوسیتوپنی بارداری (gestational thrombocytopenia) است.
حدود ۷ تا ۱۰ درصد زنان باردار دچار این نوع کاهش پلاکت می‌شوند. در این موارد، سطح پلاکت معمولاً بالای ۱۰۰,۰۰۰ باقی می‌ماند و مشکل خاصی برای مادر یا جنین ایجاد نمی‌شود.
سطح پلاکت خون در بارداری باید چند باشد؟
-
بالای ۱۵۰,۰۰۰: سطح طبیعی و نرمال
-
بین ۱۰۰,۰۰۰ تا ۱۵۰,۰۰۰: کاهش خفیف؛ معمولاً ناشی از بارداری و بی‌خطر
-
بین ۵۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰: کاهش متوسط؛ نیاز به پیگیری و آزمایش‌های بیشتر
-
کمتر از ۵۰,۰۰۰: کاهش شدید؛ احتمال خطر بالا برای مادر در هنگام زایمان، به‌ویژه در صورت نیاز به بی‌حسی نخاعی یا سزارین
علل کاهش پلاکت در بارداری
کاهش پلاکت در بارداری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
-
ترومبوسیتوپنی بارداری: شایع‌ترین و کم‌خطرترین علت
-
پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP: از عوارض جدی بارداری که می‌تواند پلاکت را کاهش دهد
-
بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس
-
عفونت‌ها یا برخی ویروس‌ها
-
کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک
-
مصرف داروهای خاص یا شرایط نادر خونریزی‌دهنده
عوارض کاهش شدید پلاکت خون در بارداری
اگر سطح پلاکت بسیار پایین بیاید، خطراتی مانند موارد زیر ممکن است مادر را تهدید کند:
-
خونریزی شدید هنگام زایمان یا بعد از آن
-
ناتوانی در دریافت بی‌حسی نخاعی
-
خونریزی داخلی یا در ناحیه مغز (در موارد نادر)
-
انتقال این وضعیت به جنین در زمان تولد (بسیار نادر)
چگونه پلاکت خون در بارداری کنترل می‌شود؟
پزشک در طول دوران بارداری آزمایش‌های خون منظم را برای بررسی سطح پلاکت انجام می‌دهد. در صورت مشاهده کاهش، معمولاً اقدامات زیر انجام می‌شود:
-
تکرار آزمایش خون برای تأیید کاهش
-
بررسی علائم بالینی (کبودی، خونریزی لثه یا بینی، ادرار خونی)
-
بررسی سایر فاکتورها مانند فشار خون، آنزیم‌های کبدی و سلامت عمومی
در موارد خفیف، نیازی به درمان خاصی نیست. در موارد متوسط یا شدید ممکن است موارد زیر پیشنهاد شود:
-
تجویز کورتون‌ها برای افزایش پلاکت
-
تزریق ایمونوگلوبولین IVIG در برخی موارد
-
تعویض داروهای بارداری (در صورت تأثیر بر پلاکت)
-
بستری و نظارت بیشتر نزدیک به زمان زایمان
تغذیه برای تقویت پلاکت در بارداری
هرچند تأثیر تغذیه در افزایش فوری پلاکت محدود است، اما داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی می‌تواند از کاهش شدید آن جلوگیری کند. غذاهایی که توصیه می‌شوند عبارتند از:
-
سبزیجات برگ‌سبز مانند اسفناج و کلم بروکلی
-
میوه‌هایی مانند پاپایا و انار
-
غذاهای غنی از آهن مثل گوشت قرمز و حبوبات
-
منابع ویتامین C برای جذب بهتر آهن
-
مواد غذایی سرشار از فولات مانند عدس، آووکادو و جگر
آیا کاهش پلاکت در بارداری برای جنین خطر دارد؟
در اکثر موارد، کاهش پلاکت مادر تأثیری مستقیم بر جنین نمی‌گذارد. اما در شرایط شدید و نادر مانند سندرم HELLP، ممکن است تولد زودرس یا محدودیت رشد داخل رحمی رخ دهد. بنابراین نظارت دقیق و اقدامات به‌موقع از سوی پزشک اهمیت فراوانی دارد.
جمع‌بندی
پلاکت خون در بارداری معمولاً در محدوده‌ای نرمال یا کمی پایین‌تر قرار دارد و در بسیاری از موارد جای نگرانی نیست. اگر سطح پلاکت بالای ۱۰۰,۰۰۰ باشد، معمولاً نیازی به اقدام خاصی نیست. با این حال، در موارد کاهش متوسط یا شدید، پزشک با انجام بررسی‌های دقیق و تجویز درمان مناسب، از بروز عوارض احتمالی جلوگیری خواهد کرد. داشتن تغذیه مناسب، انجام چکاپ منظم و همکاری با پزشک در طول بارداری، کلید حفظ سلامت مادر و جنین است.