علت عقب افتادن عادت ماهانه (پریود) چیست؟
عادت ماهانه یا قاعدگی یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های سلامت باروری در زنان است. تأخیر در زمان پریود می‌تواند باعث نگرانی شود، به‌ویژه اگر فرد رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته باشد. با این حال، عقب افتادن پریود همیشه به معنای بارداری نیست. عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند چرخه قاعدگی را تحت تأثیر قرار دهند.
در این مقاله، به بررسی دقیق و علمی علت‌های مختلف عقب افتادن قاعدگی می‌پردازیم و همچنین راهکارهایی برای پیگیری وضعیت سلامت بدن ارائه می‌دهیم.
بارداری؛ اولین دلیل قابل بررسی
مهم‌ترین و اولین علت تأخیر در پریود که باید در نظر گرفته شود، بارداری است. اگر فردی در چرخه اخیر خود رابطه جنسی داشته و پریود به‌موقع شروع نشده است، احتمال بارداری وجود دارد. در این حالت انجام تست بارداری (خانگی یا آزمایش خون) بهترین راه برای اطمینان از وضعیت است.
استرس و فشار روانی
یکی از دلایل بسیار رایج و در عین حال نادیده گرفته‌شده برای عقب افتادن پریود، استرس و اضطراب است. استرس می‌تواند روی هیپوتالاموس، بخشی از مغز که چرخه قاعدگی را کنترل می‌کند، تأثیر بگذارد و باعث توقف یا تأخیر در تخمک‌گذاری شود.
استرس می‌تواند ناشی از شرایط مختلفی باشد، از جمله:
-
فشارهای شغلی یا تحصیلی
-
مشکلات خانوادگی یا روابط عاطفی
-
شرایط ناگهانی مانند بیماری یا حادثه
تغییرات ناگهانی وزن
کاهش یا افزایش شدید وزن، به‌خصوص در مدت زمان کوتاه، می‌تواند باعث نامنظم شدن چرخه قاعدگی یا حتی قطع آن شود. این وضعیت بیشتر در موارد زیر دیده می‌شود:
-
رژیم‌های غذایی بسیار محدود یا افراطی
-
ورزش‌های سنگین (مانند ورزشکاران حرفه‌ای)
-
اختلالات خوردن مثل بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
بدن برای حفظ عملکردهای حیاتی از جمله تخمک‌گذاری، به چربی و انرژی کافی نیاز دارد. زمانی که ذخایر انرژی به شدت کاهش یابد، بدن ممکن است تولید هورمون‌های تولید مثلی را متوقف کند.
اختلالات هورمونی
یکی دیگر از دلایل مهم تأخیر در قاعدگی، اختلال در تعادل هورمون‌ها است. این اختلالات ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند، از جمله:
-
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): شایع‌ترین علت نامنظم شدن یا قطع پریود در زنان. این بیماری باعث افزایش سطح آندروژن‌ها و عدم تخمک‌گذاری منظم می‌شود.
-
مشکلات تیروئید: کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌تواند چرخه قاعدگی را مختل کند.
-
افزایش پرولاکتین: ترشح زیاد هورمون پرولاکتین (مثلاً به‌دلیل وجود تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز) می‌تواند پریود را متوقف کند.
مصرف برخی داروها و قرص‌های جلوگیری
برخی داروها ممکن است باعث تغییر در نظم چرخه قاعدگی شوند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
-
قرص‌های ضدبارداری یا تزریقی هورمونی
-
داروهای اعصاب و ضدافسردگی
-
کورتون‌ها یا داروهای هورمونی
-
داروهای شیمی‌درمانی یا درمان سرطان
در مواردی که فرد به تازگی مصرف قرص ضدبارداری را قطع کرده باشد، ممکن است تا چند ماه طول بکشد تا چرخه قاعدگی دوباره منظم شود.
یائسگی زودرس یا نارسایی تخمدان
اگر زنی پیش از سن ۴۰ سالگی دچار قطع قاعدگی شود، ممکن است دچار نارسایی زودرس تخمدان یا یائسگی زودرس شده باشد. در این وضعیت، عملکرد تخمدان‌ها متوقف می‌شود و پریودها نامنظم یا متوقف می‌شوند.
علائم دیگر آن ممکن است شامل گرگرفتگی، خشکی واژن، بی‌خوابی و تغییرات خلق‌وخو باشد.
بیماری‌های مزمن یا حاد
برخی از بیماری‌ها، به‌ویژه اگر به‌تازگی تشخیص داده شده یا درمان سختی داشته باشند، ممکن است موجب تغییر در چرخه قاعدگی شوند. این بیماری‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
-
دیابت کنترل‌نشده
-
بیماری‌های کبدی یا کلیوی
-
بیماری سلیاک
-
عفونت‌های مزمن یا اختلالات خودایمنی
تغییرات سبک زندگی
تغییر در برنامه خواب، تغذیه، میزان فعالیت بدنی یا حتی سفرهای طولانی و تغییر منطقه زمانی می‌توانند بر نظم چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند. بدن به هماهنگی ریتم‌های شبانه‌روزی نیاز دارد، و اختلال در این نظم می‌تواند زمان تخمک‌گذاری را به‌تعویق اندازد.
چه زمانی تأخیر پریود نگران‌کننده است؟
در بیشتر موارد، عقب افتادن پریود یک یا دو بار در سال طبیعی محسوب می‌شود. اما اگر یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد، باید حتماً با پزشک مشورت شود:
-
تاخیر بیش از ۳ ماه بدون علت مشخص
-
پریودهای مکرراً نامنظم یا متوقف
-
همراه بودن تاخیر با علائم دیگر مانند درد لگن، ریزش مو، یا افزایش موهای زائد
-
سابقه خانوادگی اختلالات هورمونی یا ناباروری
روش‌های پیگیری و درمان
در صورتی که پریود به طور مکرر به تأخیر می‌افتد، می‌توان با انجام آزمایش‌های زیر به علت آن پی برد:
-
آزمایش خون برای بررسی بارداری
-
سنجش سطح هورمون‌های تیروئید، پرولاکتین، LH و FSH
-
سونوگرافی تخمدان‌ها و رحم برای بررسی ساختارهای داخلی
-
مشاوره با پزشک زنان یا متخصص غدد در صورت نیاز
درمان معمولاً بر اساس علت زمینه‌ای انجام می‌شود. ممکن است شامل داروهای تنظیم هورمون، تغییر سبک زندگی، یا درمان بیماری‌های زمینه‌ای باشد.
جمع‌بندی
عقب افتادن عادت ماهانه می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله بارداری، استرس، مشکلات هورمونی، تغییرات وزنی، مصرف دارو یا بیماری‌های مزمن. اگرچه یک بار تأخیر معمولاً نگران‌کننده نیست، اما در صورت تکرار یا وجود علائم همراه، بررسی دقیق پزشکی ضرورت دارد.
شناخت بهتر بدن، پیگیری منظم چرخه قاعدگی و مراجعه به پزشک در صورت وجود علائم غیرعادی، بهترین روش برای حفظ سلامت باروری و جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر است.